Okul öncesi çocuklarda otizm belirtileri nelerdir? 2-3 yaş otizmi nasıl anlarım? Erkek ve kız çocuklarında otizm belirtileri farklılıkları nelerdir?

Otizm Spektrum Bozukluğu(ASD, OSB) yani otizm; kişinin sosyalleşme ve iletişim kurma yeteneğini bozan çevresel, hormonal ve genetik bazı sorunlardan etkilenen nörogelişimsel bir bozukluktur.

Çocuklarda okul öncesi dönemde uygulanan destekleyici yöntemlerle birlikte (ABA Terapi, Oyun terapisi, Duyusal terapiler, Dil konuşma terapisi, Aqua terapi gibi) akranlarıyla arasındaki mesafeyi kapatabildiği sıklıkla gözlemlenen bir durumdur.

Okul öncesi ve okul dönemine kadar yapılan bireysel terapi ve grup çalışmalarıyla çocuğun

Sosyal hayata hazırlanması
Akademik becerilerin geliştirilmesi
Akranlarıyla benzer sosyal becerilerin kazandırılması programın amaçlarından bazılarıdır

Dünya çapında yapılan güncel çalışmalarda ülkelere göre küçük değişiklikler ortaya çıksa da genellikle her 44 çocuktan 1’inde otizmin görülebildiği rapor edilmektedir.

Şimdi gelin; ailelerin dikkatini çeken durumlara birlikte cevap arayalım.

İçindekiler

Otizm nedir?
3 yaşındaki çocuklarda otizm belirtileri
Terapi destek süreçleri nelerdir?
Geliştirilmesi amaçlanan beceriler
Otizm çeşitleri
Otizm erken teşhisinin önemi
Anketler
Kimler yardımcı olabilir?

OTİZM NEDİR?

Otizm; kişinin sosyalleşme ve iletişim kurma yeteneğini bozan çevresel, hormonal ve genetik bazı sorunlardan etkilenen nörogelişimsel bir bozukluktur.

Otizmli çocuklarda davranışsal semptomlar, genellikle gelişimin erken dönemlerinde fark edilir. Konuşma, sosyal iletişim bozuklukları, hiperaktivite, dikkat sorunları ve tekrarlayan davranışlar sıklıkla gözlemlenebilir. Otizm; hormonal, hücresel, çevresel ve Nörogelişimsel farklılıkların çeşitli kombinasyonlarından oluşan bir nörogelişimsel bozukluk olarak tanımlanmaktadır.

3 YAŞ ÇOCUKLARDA OTİZM BELİRTİLERİ

Bazı çocuklarda otizm belirtileri kimi zaman semptom göstermezken bazı çocuklarda okul öncesi dönemde belirginleşmeye başlamaktadır. Hafif semptomların fark edilmesi zor olabilir, utangaç bir mizaç ya da dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuyla karıştırılabilir.

3 yaşındaki çocuklarda görülen bazı otizm belirtileri

Adına tepki ya sınırlıdır ya da hiç adına tepki vermeyebilir
Göz teması sınırlıdır(Yakın çevresiyle kurabilir) ya da iç kurmayabilir
Başkalarına olan ilgisi(Yetişkin ilgisi) azdır, kendi başına nesnelerle ilgilenmeyi tercih edebilir
Akranlarıyla iletişimi ya hiç yoktur ya da sınırlıdır(Paralel oyun dönemi)
Yetişkin ilgisinden ve iletişime girmekten hiç hoşlanmaz
Fiziksel temastan ya çok hoşlanır(Duyusal ihtiyaçlarından dolayı) ya da dokunulmayı tamamen reddeder.
İsteklerini sözel olarak ifade etmekte zorlanır
İletişim başlatma ve sürdürme noktasında zorlanır
Bazı durumlarda ekolali, söylenileni tekrar etme gözlemlenebilir
Sorulan sorulara beklenen cevapları vermeyebilir
Bağlam dışı konuşmalar görülebilir
İstek bildirme için sözel ifadeler kullanmadığı gibi işaret parmağını da kullanmayabilir
Zamir(Ben, sen, o) kullanımında gecikebilir
Cümle kullanımında özne yüklem ilişkisine dikkat etmeyebilir
vücut dilini, jest ve mimiklerini çoğunlukla kullanmayabilir
Tekrarlayan davranışlarda bulunabilir(Işık açıp kapatma)
Stereotipik davranışlar görülebilir. (El çırpma, kafa sallama, kanat çırpar gibi el sallama vs.)
Belirli bir düzen takıntısı olabili(Legoları aynı renklerde dizmek gibi)
Gün içerisinde belirlediği rutinleri vardır ve bunlar bozulduğunda yoğun problem davranışlar sergileyebilir.
Dürtüsellikten kaynaklanan problem davranışlar gözlemlenebilir.(Sürekli zıplamak gibi)
Sese, kokuya farklı tepki gösterebilir
Düzensiz yemek yeme görülebilir veya tek tip(Makarna, köfte gibi) beslenebilirler.
Uyku problemi yaşayabilirler.
Bağırsak ve sindirim sistemi problemleri yaşayabilirler

Bebeklerde otizm belirtileri

Göz temasından kaçınmak
Babıldamamak
Anne babaya gülümsememek
Kişi farkındalığı
Ortam farkındalığı

gibi belirtilere dikkat edilmesi önemlidir

TERAPİ DESTEK ÇALIŞMALARI NELERDİR?

ABA davranış terapisi
Duyusal terapiler
Dil konuşma terapisi
Oyun terapisi
Aqua terapi

gibi destek çalışmalarıyla çocuğun becerilerin geliştirilmesi amaçlanır.

GELİŞTİRİLMESİ AMAÇLANAN BECERİLER

Bu terapiler sonucunda geliştirilmesi amaçlanan beceriler şunlardır;

A-) Alıcı Dil becerileri

Eşleme becerileri
Adına tepki
Göz teması kurma
Ekinliklerle meşguliyet
Taklit becerileri
Kavram becerileri
Tanıma becerileri(Nesne tanıma, eylem tanıma, kişi tanıma vs)
Bekleme becerileri
Yön becerileri(Sesin geldiği yön, mekan farkındalığı vs

B-) Öz bakım becerileri

Tuvalet becerileri
Yemek yeme becerileri
Diş fırçalama
Giyinme soyunma becerileri

C-) Stereotipik davranışların söndürülmesi

El çırpma
Kafa sallama
Kendi etrafında dönme
Tekrarlayan davranışlar(Kapı ya da ışık açıp kapatma vs)

D-) Dil gelişim becerileri

Konuşmanın ve iletişimin ön koşul becerisi olarak;

Ortak dikkat
Odaklanma
Taklit becerileri
Adına tepki
Bekleme becerileri

geliştirilmelidir bu aşamadan sonra

İstek bildirme becerileri
Kelime, cümle becerileri
Karşılıklı sohbet başlatma, sürdürme becerileri
Sorulan sorulara anlamlı ve doğru cevap verebilme(Sosyal etkileşim becerileri)
Ekolali(Anlamlı anlamsız ses tekrarı) gibi konulara yoğunlaşılır

E-)Öğrenmeye destek becerileri

Motor beceriler olarak tanımlanan çeşitli kas gruplarını çalıştırma ve bu kas gruplarıyla ilgili becerileri geliştirmeye odaklanan çalışmalardır. Motor beceriler; küçük kas gruplarını çalıştırmaya odaklanan ince motor ve Büyük kas gruplarını çalıştırmaya odaklanan kaba motor beceriler olarak

İnce motor becerileri

Kalem tutma becerileri(Boyama, Çizgi çizme, yazı yazma)
Yuvarlama becerileri
Kesme becerileri
Yoğurma becerileri
Kavrama becerileri

Kaba motor becerileri

Tırmanma
Zıplama
Koşma
Yüzme

F-) Oyun oynama becerileri

Yalnız oyun
Paralel oyun
Birlikte oyun(Sembolik)
Kurallı oyun

G-) Sosyal beceriler

Duyguları anlama
Duyguları tanıma
Duyguları ifade etme
İletişim etkileşim

<<İçindekiler

OTİZM ÇEŞİTLERİ

Otizm spektrum bozuklukları hafiften ağıra doğru bir yelpazede(spektrumda) yer almaktadır. Otizmli bazı çocuklar ileri düzeyde öğrenme ve problem çözme becerilerine sahipken, bazı çocuklar sadece günlük yaşam becerilerinde temel düzeyde desteğe ihtiyaç duyabilirler.

Amerikan Psikiyatri Birliği’nin eski ifadelerindeki asperger sendromu(Yüksek işlevli otizm), rett sendromu ve atipik otizm tanımları yerini aşağıdaki terimlere bırakmıştır.

Amerikan Psikiyatri Birliği’nin tanı kriterlerine göre , bir kişinin ne kadar desteğe ihtiyaç duyduğuna bağlı olarak tanımlanan üç otizm derecesi vardır.

Bu tanılar 2013 yılında yayınlanan DSM 5 kitapçığıyla “hafif, orta, ağır” olarak 3 kategoriye ayrılmıştır.

Hafif otizm (Seviye 1)

Sosyal etkileşimlere veya sosyal aktivitelere çok az ilgi göstermektedir.
Sosyal etkileşimleri başlatmakta güçlük çekmektedir.
Sohbeti başlatma ve sürdürme becerilerinde güçlük çekmektedir.
İfade edici dil becerileri, jest ve mimikler, beden dilini kullanmakta zorluk çekmektedir.
Günlük değişen rutinlere karşı uyum sağlamakta güçlük çekmektedir.
Akran etkileşiminde zorluk çekmektedirler.
Davranış kontrolü sağlanana kadar desteklenmektedirler.

Hafif otizm, atipik otizm olarak da sıklıkla tarif edilmektedir.

Orta düzey otizm (Seviye 2)

Çevredeki değişikliklerle başa çıkmakta güçlük çekmektedir.
Sözlü ve sözsüz iletişim becerilerinde desteklenmelidir.
Yoğun problem davranışlar gözlemlenir.
Günlük hayatın devamını zora sokabilecek, tekrarlayan davranışlara sahiptir
İletişim becerileri ve sosyal beceriler sınırlıdır.
Takıntı olarak ifade edilebilecek düzeyde ilgi alanları vardır.
Davranışlarını kontrol edebilmesi için eğitim alması gerekmektedir.

Ağır otizm (Seviye 3)

Dil konuşma güçlüğü yoğun bir şekilde görülmektedir.
İhtiyaçlarını kendine zarar vererek(Vurma, Ağlama, Bağırma) ifade etmeyi tercih etmektedir.
Etkinlikle meşgul olma süresi hiç yoktur.
Günlük değişen durumlara karşı aşırı tepki verir.
Ortak dikkati ya azdır ya da hiç yoktur.
Duyusal ihtiyaçlara bağlı olarak tekrarlayan davranışları yoğundur.
Eğitimle desteklenmesi şarttır.

<<İçindekiler

ERKEN TEŞHİSİN ÖNEMİ

Otizmi teşhis etmek için kullanılabilecek kan veya görüntüleme testi yoktur.

Bunun yerine önce psikiyatrlarla yapılan görüşmeler sonucunda, özel eğitim uzmanlarından alınan destekle birlikte gelişimsel testler uygulanarak süreç takip edilir. Gerek duyulursa eğitim sürecine başlanılır, yoğun davranışlar dışında ilaç desteğine ihtiyaç duyulmaz.

Tıbbi muayenelerde işitme testleri(Duyma mı, davranış mı) , ağır metal testleri yapılabilir.

Üç yaşında gözlemlediğimiz konuşmama, geç yürüme, öfke nöbetleri, istek bildirmeme, adına tepki, göz temasının sınırlılığı olma durumu söz konusu olduğunda; hem psikiyatra hem de özel eğitim uzmanına başvurarak çocuğunuzun ihtiyacı olan eğitim programına(ABA davranış terapisi, oyun terapisi, dil terapi, duyu terapi, hidroterapi) başlatmanız süreci topralamadaki hızınızı arttıracaktır.

Otizm ve hiperaktivitesi bulunan çocuklarda eğitim; tuvalet eğitimi, yeme becerileri, uyku problemleri gibi çok zorlayıcı sorunların aşılmasında yardımcıdır.

Otizm konusunda Dünya’daki uzman kuruluşlar, özellikle okul öncesi çocuklarda 12 yaş öncesi tedavilerde ilaç değil sadece eğitim tavsiye etmektedir .

<<İçindekiler

OTİZM ANKETİ

Otizmde anket kavramından ziyade belirtilerin ebeveynler tarafından değerlendirilmesi daha önemlidir. Yukarıda maddelere bakarak bir uzmana görünmeniz iyi olabilir. Bu amaçla kurumumuzda ücretsiz değerlendirilme alınması talebinde bulunabilirsiniz değerlendirmelerimiz kontenjanla sınırlıdır.

Değerlendirmelerimiz uzman eğitimcilerimiz, psikologlarımız tarafından gerçekleştirilmektedir ve çocukların eğitim gereksinimlerine karar verilmektedir, resmi tanı ve otizm raporu için sağlık kurumlarına başvurulması gerekmektedir.

Otizm belirtileri tipik olarak özellikle üç yaşında belirgindir. Bebeklerde otizm ise daha çok ebeveynler dikkati ve erken teşhisle ilgili bir konudur. Bu nedenle çocuğunuzun mümkün olan en kısa sürede taramasını yaptırmanız önemlidir.

<<İçindekiler

KİMLER YARDIMCI OLABİLİR?

Otizm belirtileri gösteren çocuklarda çeşitli uzmanlardan destek talep edilebilir.

Otizmli çocukları resmi olarak teşhis edebilecek uzmanlar:

Çocuk nörologları
Çocuk psikiyatristleri

Otizmli çocukların eğitim gereksinimlerine karar verebilecek uzmanlar:

Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde gelişimsel test uygulayabilecek özel eğitim uzmanları ya da psikologlar.

Yapılan değerlendirmeler sonucunda belirlenen eğitim programı doğrultusunda ergoterapi, yuzme ve duyu butunleme seansları ile birlikte el göz koordinasyonu sağlama, dikkat algı becerileri, uzun ve kısa bellek çalışmaları, hafıza çalışmaları, dil konusma becerileri, bekleme becerileri, odaklanma, meşguliyet süresinin arttırılımı, ince motor, kaba motor becerine ve uykuya destek sağlamaktadır.