Dispraksi olarak bilinen Gelişimse Koordinasyon Bozukluğu(GGB, DCD); Özel öğrenme güçlüğünün alt dalı olarak bilinir. Çocuklarda ve yetişkinlerde ince motor beceriler veya kaba motor beceriler gibi koordinasyon bozukluklarına yol açan bir bozukluktur çeşididir. Bu durum, Dünya Sağlık Örgütü’de dahil olmak üzere uluslararası kuruluşlar tarafından resmen tanınmaktadır.
Dispraksi; serebral palsi ya da felç gibi diğer motor bozukluklardan farklıdır. Zihinsel yetenek aralığı genel nüfusla uyumludur. Bireyler, zorlukların nasıl ortaya çıktığına bağlı olarak farklı şikayetlerden söz edebilirler. Bunlar çevresel taleplere ve yaşam deneyimine bağlı olarak zamanla değişebilir. ve yetişkinliğe kadar devam edebilir.
Dispraksi yani gelişimsel koordinasyon bozuklukları; çocukların ve yetişkinlerin eğitim, iş ve istihdamda günlük yaşam becerilerine katılımını ve işleyişini etkileyebilir.
DİSPRAKSİ NEDİR
Dispraksi, hareketle ilgili sorun anlamına gelir. Dispraksi terimi uzun zamandır kullanılıyor, olmasına rağmen az bilinen bir öğrenme güçlüğü çeşitidir. Özel öğrenme güçlüğünün bir alt dalı olarak dispraksi(Dyspraxia) ; disleksi, diskalkuli, disgrafi ile aynı sınıfta tanımlanır.
Çocukların motor becerilerini geliştirmelerine yardımcı olmanın birçok yolu vardır.
Çocuğunuz motor becerilerle mücadele ederse, insanların bunu iki farklı ad kullanarak tanımladığını duyabilirsiniz. Dispraksi bunlardan biridir. Gelişimsel koordinasyon bozukluğu (DCD) diğeridir. Bu terimler tamamen birbirinin yerine kullanılamaz. Ama aynı zorlukların çoğunu açıklıyorlar olmalarından dolayı birbirine çok yakın kullanımı söz konusudur.
DİSPRAKSİYE EŞLİK EDEN SORUNLAR
Dispraksiye eşlik eden bazı hastalıklar, farklılıklar olabilir, başlıcaları şunlardır.
- DEHB (Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozuklukları)
- Transkripsiyon ve el yazısı zorlukları
- Duyusal işleme sorunları
- Anksiyete gibi zihinsel sağlık sorunları
- Yavaş işlem hızı
- Otizm
DİSPRAKTİKLER HANGİ BECERİLERDE ZORLUK YAŞARLAR?
Dispraktikler bu üç temel alanda zorluk yaşarlar
- İnce motor becerileri
- Kaba motor becerileri
- Koordinasyon
DİSPRAKSİKLİ ÇOCUKLAR HANGİ KONUDA ZORLUK YAŞAR
Çocuklar ve yetişkin bireyler disprakside bazı zorluklar yaşarlar bu zorluklar şunlardır
- Kişisel bakım
- Yazı yazma
- Bisiklete binme
- Oyun oynama
- Eğitici etkinlikler
- Eğlence etkinlikleri
OKUL ÖNCESİ YAŞLARDA DİSPRAKSİ BELİRTİLERİ
Okul öncesi yaşlarda ortaya çıkan dispraksi belirtileri şunlardır
- Gelişimin en nemli kilometre taşlarına geç ulaşma
- Yuvarlanmak, oturmak, ayakta durmak, yürümek, konuşmak vs.
- Akranları bunu yapabilmesine rağmen koşamayabilir
- Koşamayabilir, zıplayamayabilir, topu yakalayamaz, topu tekmeleyemez
- Arkadaş edinmekte zorluk yaşayabilir veya topluluk içinde nasıl davranılabileceğine karar veremez
- “İçinde”, “açık”, “önünde” gibi kavramlar hakkında çok az bilgiye sahiptir.
- Merdiven inip çıkmakta güçlük yaşayabilir
- Çoğu eylemde yavaş veya tereddütlüdür
- İçgüdüsel olarak hiçbir şey öğrenemiyor gibi görünebilir fakat bu durum aldatıcı olabilir, beceriler öğretilmelidir.
- Sık sık düşüyor olabilir
- Dekupaj veya şekil sıralama oyunları yapamaz
- Genellikle endişelidir ve dikkati kolayca dağılır
OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARDA DİSPRAKSİ BELİRTİLERİ
Dispraksili çocuklar muhtemelen okul öncesinde yaşanan sorunları yaşarlar, çok az iyileşme gösterirler yada hiç gösteremeyebilirler.
- Sınıfta çok iyi olmasa da bire bir iletişimde daha iyidir
- Ayrım yapmadan tüm uyaranlara tepki verebilir fakat dikkat süresi çok zayıftır
- Matematikte sorun yaşama ihtimali yüksektir t
- Tahtadan kopyalamada büyük zorluk yaşarlar
- Zahmetli ve tam gelişmemiş bir şekilde yazarlar
- Talimatları takip edememe ya da hatırlayamama
DİSPAKSİLİ YETİŞKİNLER HANGİ KONULARDA ZORLUK YAŞAR
Yukarıda belirtilerin çocukların yaşadığı zorluklara ilaveten
- Evde ve eğitimde yukarıdaki zorlukların sosyal hayata yansıması
- Araba kullanma konusunda zorluk
- Akademik başarı konusunda yaşanan zorluklar
- Olarak kendini göstermektedir.
DİSPRAKSİ TERİMİNİ KİMLER KULLANIR
Dispraksi terimi on yıllardır ortalıkta dolaşıyor, ancak giderek daha az kullanılıyor. Bunun nedeni, belirli bir tanımı olmaması ve diğer hastalıklarla belirti göstererek kolaylıkla gözden kaçması ya da gizlenmesi olabilir. Yine de bu terimi bazı profesyonellerden ve diğer ailelerden duyabilirsiniz.
Dünyada, ülkemize nazaran “dispraksi terimi” daha sık kullanılmaktadır.
Özellikle İngiltere’de bazen bu terimi, motor becerilerle ilgili sorunların ötesinde başka zorlukları da dahil etmek için kullanırlar. Örneğin, dispraksi tanımlarına sosyal beceriler veya dikkat ile ilgili sorunları dahil edebilirler.
ABD’deki bazı insanlar da bu şekilde görebilir. Dispraksi terimini, çocuklarının zorluklarını en iyi tanımladığını düşündükleri için kullanabilirler.
Ancak çoğu profesyonel artık bu terimi kullanmıyor. Değerlendiriciler, bir tanı koyarken Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu(DCD) kullanır. Ancak genellikle aileler etiketlerden değil, zorluk alanlarından söz ederler. Okullar ve uzmanlar da genellikle zorluklara ve hizmetlere, belirli bir isim vermeden odaklanırlar.
ÇOCUKLARIN MOTOR BECERİLERİ NASIL GELİŞTİRİLİR
Çocuğunuz motor becerilerle mücadele ederse, yardımcı olabileceğiniz birçok yol vardır. Okulla ve uzmanlarla birlikte çalışmak çocuğunuzun mümkün olan en iyi yardımı almasına yardımcı olabilir.
Motor becerileriyle mücadele eden çocuklarla sıklıkla çalışan iki tür profesyonel vardır. Mesleki terapistler (MT, OT) ve fizyoterapistler (FT, PT).
Mesleki terapistler yani “duyu bütünleme terapistleri”, “ergoterapistler”, “ABA terapistleri”; “ince motor becerileri” ve “kalem tutma” ve “makasla kesme” gibi günlük görevleri yapma becerisi üzerinde çalışır. Ayrıca bir “topu yakalama” veya “tekme becerisi” gibi “kaba motor becerileri” üzerinde de çalışabilirler. El yıkamak gibi günlük işlerin önüne geçen motor planlama zorlukları olan çocuklara yardımcı olurlar.
Bu arada fiziksel terapistler, eğer bir çocuğun hareketle ilgili sıkıntısının bir parçasıysa, vücut gücünü geliştirmek için çalışırlar.
Okulda çocuğunuz bu hizmetleri alabilir. Okul ayrıca barınma sağlayabilir. Bunlar, çocuğunuzun sınıfın geri kalanıyla aynı materyali öğrenmesine yardımcı olacak desteklerdir.
Örneğin, konuşmadan metne dökmek veya tahtadan kopyalamak yerine öğretmenden notlar almaktır. Çocuğunuzun bunlardan bazıları veya tümü için uygun olup olmadığını öğrenmek için bir değerlendirme talep etmeniz gerekecektir. Değerlendirme almak için bizden randevu talep edebilirsiniz.
AİLELER HANGİ ETKİNLİKLERİ YAPMALIDIR
Evde de kullanabileceğiniz birçok strateji var.
- Tahta oyunları oynamak
- Birlikte yemek pişirmek
- Etrafta bir top fırlatmak motor becerileri pratik yapmayı eğlenceli hale getirmenin yollarıdır. Diş fırçalama
- Giyinme ve ayakkabı bağlama gibi kişisel bakım rutinleri üzerinde de çalışabilirsiniz.
Çocuğunuzun hareketle mücadele ettiğini düşünüyorsanız, öğrenmek için atabileceğiniz adımlar hakkında bilgi edinin. Çocuğunuzun motor becerileri zorlukları olduğunu yeni öğrendiyseniz, bundan sonra ne yapabileceğinizi keşfedin. Başarı öykülerini çocuğunuzla paylaşın ve bir annenin kızının zorluklarıyla nasıl başa çıkmayı öğrendiğini anlatın.
İlginizi çekebilecek diğer makaleler
26 yaşındayım. 13 Yaşında özel öğrenme güçlüğü-dikkat bozukluğu tanısı konuldu ve o gün bugündür tedavi adına tek bir adıml bile atılmadı. Utanç verici fakat, ailemin sorumluluğunun dışına çıkamadım. Ebeveynlerimin eğitimsiz olmasından ötürü, bu sorunlarımın üzerinde hiç durulmadı. Hayatımın her noktasını maksimum düzeyde etkileyen bu sorunu nasıl aşabilirim bilmiyorum. İtiraf etmeliyim ki ilaç kullanmak da istemiyorum. Zira kullanıcı yorumlarına da dayanarak işe yaramadığını düşünüyorum.
Erken çocukluk dönemi ve okul öncesi yaşlarda ilaç yerine eğitim tedavileri tavsiye ediliyor İlker Bey ancak ilerleyen yaşlarda özellikle okul hayatının başlamasıyla ilaç kullanımı eğitimle birlikte devam ettiriliyor genellikle. Yani Eğitim olmadan ilaç desteği sadece psikolojik sorunları baskıladığını saha çalışmalarında gözlemliyoruz. Tabii her durum kendi içinde değerlendirilmesi gereken bir konu.