Bir çocuğun günlük aktivitelerinin çoğu; giyinmek, öğle yemeği kutusu açmak ve kalem kullanmak gibi ince motor becerilerinin kullanılmasını içerir. Parmakları, elleri ve gözleri arasındaki koordineli çabaları içeren bu beceriler, bir bebek için oyuncak ya da parmak kavramakla başlar ve sonunda makas kullanmak, bir bilgisayar klavyesini kullanmak, mouse hareket ettirmek ve hatta bir müzik aleti çalmak gibi daha karmaşık becerilere dönüşür.
Gelin şimdi ince motor beceriler nedir çocuklarda nasıl geliştirilir bunu anlamaya çalışalım.
İçindekiler
İnce Motor Becerileri Nelerdir?
İnce motor becerileri, çocuğunuzun ellerindeki, bileklerindeki ve parmaklarındaki kaslarla göz koordinasyondaki küçük kasları arasındaki koordinasyonu ifade eder. İnce motor beceriler, yazma, küçük nesneleri veya oyuncakları kavrama ve giysileri bağlama gibi işlevleri sağlayan vücudun küçük kaslarını içerir. Ayrıca güç, ince motor kontrolü ve el becerisini içerir.
İnce motor becerilerdeki zayıflıklar çocuklarda; yemek yeme, el yazısını doğru yazma, klavye kullanımı, kitaplarda ve defterlerde sayfa çevirmede zorlanma, giyinme soyunma becerilerinde zorlanma, diş fırçalama, boyama vs gibi becerilerde zorluk yaşatır.
İnce motor beceriler şunlardır
Çizim becerileri
Çocukların çizim becerileri, ince motor becerilerinin gelişimi açısından önemli bir rol oynar. İnce motor becerileri, el ve parmak kaslarının koordinasyonunu gerektiren hareketlerdir. Bu beceriler, çocukların günlük yaşamlarında birçok aktiviteyi gerçekleştirmelerine yardımcı olur.
Çizim yapmak, çocukların ince motor becerilerini geliştirmelerinde etkili bir yöntemdir. Kalemi, fırçayı veya kalem gibi araçları kullanarak çizim yapmak, çocuğun el ve parmak kaslarını kontrol etmesini gerektirir. Bu süreçte çocuk, çizgileri takip etme, daire çizme, nokta koyma gibi becerileri öğrenir. Bu beceriler, çocuğun el-göz koordinasyonunu ve el kaslarının güçlenmesini sağlar.
Çocukların çizim becerileri, yaşlarına ve gelişim seviyelerine bağlı olarak farklılık gösterebilir. Küçük çocuklar genellikle basit çizgilerle başlar ve zamanla daha karmaşık şekiller yapmaya başlarlar.
El göz koordinasyonu
El göz koordinasyonu, çocukların motor becerilerini geliştirmek ve günlük yaşamlarında bağımsızlık kazanmalarını sağlamak için önemli bir yetenektir. El göz koordinasyonu, gözlerin gördüğünü beynin işleyerek ellerin uygun şekilde hareket etmesini sağlama sürecidir.
Çocukların el göz koordinasyonu, doğumdan itibaren gelişmeye başlar ve çocuk büyüdükçe daha karmaşık hale gelir. İlk aylarda bebekler, ellerini hareket ettirerek nesneleri keşfetmeye çalışır. Bu süreçte, gözlerini nesneye odaklamak ve ellerini doğru şekilde yönlendirmek arasında bir bağlantı kurarlar. Çocuklar büyüdükçe, el göz koordinasyonu becerileri de gelişir. Örneğin, bir çocuk kalemi tutup yazmaya başladığında, gözleri yazıyı takip eder ve elleri doğru hareketi yapar. Bu beceri, çocukların okuma, yazma ve matematik gibi akademik becerileri öğrenmelerine yardımcı olur.
El göz koordinasyonunu desteklemek için çocuklar için çeşitli etkinlikler yapılabilir. Örneğin, yapboz yapmak, bloklarla oynamak, ip üstünde yürümek gibi aktiviteler çocukların el göz koordinasyonunu geliştirmelerine yardımcı olur. Ayrıca, çocukların el göz koordinasyonunu geliştirmek için spor ve oyunlara katılmaları da önemlidir. Futbol, basketbol, tenis gibi sporlar çocukların el göz koordinasyonunu geliştirmelerine yardımcı olurken aynı zamanda fiziksel sağlıklarını da destekler.
Proprioseptif sistem(Vücut farkındalığı)
Proprioseptif sistem ise vücut farkındalığının temelini oluşturan bir sistemdir. Bu sistem, kaslarımızın, eklemlerimizin ve tendonlarımızın konumunu ve hareketini algılamamızı sağlar. Yani, proprioseptif sistem sayesinde bedenimizin nerede olduğunu, hangi pozisyonda olduğunu ve nasıl hareket ettiğini anlayabiliriz.
Okul öncesi çocuklar, proprioseptif sistemlerini kullanarak vücutlarını keşfederler. Örneğin, çocuklar merdivenlerden inerken veya top oynarken proprioseptif sistemlerini kullanarak dengeyi sağlarlar. Aynı zamanda, bu sistem sayesinde çocuklar nesneleri tutma, yazma, kesme gibi günlük yaşam becerilerini de geliştirirler.
Proprioseptif sistem, okul öncesi çocukların motor becerilerini geliştirmelerine de yardımcı olur. Motor beceriler, çocuğun hareket etme, koordinasyon sağlama ve denge kurma yeteneklerini içerir. Bu beceriler, çocuğun günlük yaşam aktivitelerini bağımsız bir şekilde gerçekleştirmesine yardımcı olur.
Taktil Sistem(Dokunma)
Taktil sistem (dokunma), otizmli çocukların duyusal gelişimini desteklemek için kullanılan bir yöntemdir. Taktil sistem, vücut üzerindeki dokunma, basınç, titreşim gibi duyusal uyaranları algılamayı ve işlemeyi sağlar. Otizmli çocuklar için taktil sistem terapisi, onların duyusal hassasiyetlerini düzenlemeye, vücut farkındalıklarını artırmaya ve motor becerilerini geliştirmeye yardımcı olabilir.
Taktil sistem terapisi, çeşitli aktiviteler ve materyaller kullanılarak gerçekleştirilir. Terapistler, otizmli çocukların vücutlarını farklı dokunsal uyaranlarla tanıştırır. Bu uyaranlar arasında masaj, farklı dokuların hissedilmesi, titreşimli oyuncaklar ve fırçalama gibi teknikler yer alır. Bu aktiviteler, otizmli çocukların taktil sistemlerini düzenlemelerine yardımcı olur ve onların duyusal dünyalarını keşfetmelerini sağlar.
Tutma bırakma becerileri
Tutma becerileri, çocukların nesneleri kavramaları ve kullanmalarıyla ilgilidir. Örneğin, bir kalem veya kaşık gibi nesneleri doğru bir şekilde tutabilmek, çocuğun el-göz koordinasyonunu geliştirir. Ayrıca, çocuğun günlük yaşam aktivitelerinde bağımsız olmasını sağlar. Bırakma becerileri ise, çocuğun nesneleri kontrollü bir şekilde bırakabilmesini ifade eder. Bu beceri, çocuğun el kaslarını güçlendirir ve ince motor becerilerini geliştirir.
Okul öncesi çocuklarda tutma ve bırakma becerilerini geliştirmek için çeşitli etkinlikler yapılabilir. Örneğin, çocuğa farklı boyutlarda nesneler vererek onları kavramasını sağlayabilirsiniz. Ayrıca, yapıştırma veya kesme gibi el becerisi gerektiren etkinlikler de çocuğun ince motor becerilerini geliştirmesine yardımcı olur. Aileler, çocuklarına günlük yaşam aktivitelerinde yardımcı olurken, onların bağımsızlıklarını da desteklemelidir.
Vestibuler sistem(Denge)
Vestibüler sistem, iç kulağın bir parçasıdır ve vücudunuzun hareketini ve dengesini kontrol eder. Bu sistem, başın pozisyonunu, hızını ve yönünü algılar. Okul öncesi çocuklar, bu sistemi kullanarak çevrelerindeki dünyayı keşfeder ve motor becerilerini geliştirirler.
Okul öncesi çocukların vestibüler sistemi, oyun ve hareket etme yoluyla gelişir. Sallanma, tırmanma, zıplama gibi aktiviteler, vestibüler sistemi uyarır ve denge becerilerini artırır. Bu tür aktiviteler, çocuğun vücut farkındalığını ve koordinasyonunu geliştirirken, kas gücünü ve esnekliğini de artırır.
Okul öncesi dönemde vestibüler sistemin gelişimi, çocuğun sosyal ve bilişsel becerilerini de etkiler. Denge yeteneği gelişmiş çocuklar, daha iyi el-göz koordinasyonuna sahip olurlar ve spor gibi aktivitelerde daha başarılı olurlar. Ayrıca, denge becerileri gelişmiş çocuklar, okulda daha iyi konsantre olabilir ve dikkat sürelerini artırabilirler.
Okul öncesi çocuklarda vestibüler sistem ve denge gelişimi için çeşitli aktiviteler yapılabilir. Sallanan oyuncaklar, salıncaklar, trambolinler gibi ekipmanlar kullanarak vestibüler sistemi uyarmak mümkündür. Ayrıca, dans etmek, jimnastik yapmak, bisiklete binmek gibi aktiviteler de denge gelişimine katkı sağlar.
İnce motor becerilerin yaşına göre gelişim aşamaları
Çocuklar farklı oranlarda gelişse de, belirli kilometre taşlarına ulaştıklarında yaklaşık bir zaman çizelgesine sahip olmak, çocuğunuzun normal bir hızda ilerleyip ilerlemediğini belirlemenize yardımcı olabilir. İşte ince motor becerilerinin geliştirilmesi için bazı genel kurallar.
6 aylık bebeklerde ince motor beceriler
Bebeğiniz hayatının ilk yılında, bir takım ince motor becerileri geliştirecektir. Örneğin, yenidoğan bebekler tipik olarak bir el kavramasına sahiptir ve 2 aylıkken ellerine yerleştirildiğinde oyuncak bir çıngırak tutabilirler. 6 aylıkken, bebekler genellikle iki elinde bir blok tutabilir ve bir çıngırak sallayabilir.
6 – 9 ay arası
9 Ayda, çoğu bebek tırmık kıskaç kavramasını gösterir ve 12 aylıkken kıskaç kavramasını mükemmelleştirirler, bir şişe tutabilirler ve bir bardağa bir blok bırakabilirler.
1 ila 2 yaş arası
18 Aylıkken, birçok bebek oyuncaklara farklı şekiller yerleştirebilir ve iki ile üç bardak istifleyebilirler. Ayrıca kendilerini parmaklarıyla besleyebilmeli ve yumruklarında bir mum boya ile yüzünü karalayabilmelidirler. 2 Yaşına kadar yürümeye başlayan çocuk genellikle gördüğü dikey bir çizgiyi kağıt üzerinde kopyalayabilir, bir kaşık kullanabilir ve bardakları yanyana istifleyebilir. Ayrıca kendilerini giydirmeye nasıl yardım edeceklerini öğrenmeye başlıyorlardır yani giydirilirken ebeveyn hareketiyle senkronize olarak kollarını kaldırır vs.
2 ila 3 yaş arası
İkinci doğum günleri ile üçüncü doğum günleri arasındaki zaman diliminde, çoğu çocuk yatay bir çizgiyi kopyalamanın yanı sıra daireler çizmeyi de öğreniyor. Ayrıca açık bir bardaktan içmenin yanı sıra çatal ve kaşık kullanmakta da ustalaşıyorlar. Bu yaştaki çocuklar kendileri soyunabilir, çoraplarını ve ayakkabılarını çıkarabilirler.
3 ila 4 yaş arası
Okul öncesi çocuklar dördüncü yaş günlerine yaklaştıkça çizim becerilerini mükemmelleştiriyorlardır. Artı simgesini(+) kopyalayabilmeli ve iki ila dört parçalı bir kişi çizebilmelidirler. Ayrıca kağıt kesmeyi öğreniyorlardır ve kendilerini giydirebiliyorlar, ancak yine de düğmelerle mücadele edebilirler.2
Dört ila Beş Yıl
Bir çocuk 5 yaşına geldiğinde, kâğıt üzerindeki bir kareyi kopyalayabilmeli ve 10 parçalı bir kişi çizebilmelidir. Ayrıca, ellerini tripod şeklinde kullanarak bir kalem tutmada daha ustadırlar ve çizgiler arasını renklendirebilirler. Bu yaştaki çocuklar da ellerini iyice yıkayıp kurutabilmelidir.
Çocuklarda ince motor becerilerin geliştirilmesi
Çocuğunuzun ince motor becerileri, kavrama, tutma ve basmayı içeren aktivitelerle ve oyun zamanında gelişecektir. Ayrıca, kıskaç kavramasını önce beslenme yoluyla, sonra oyun yoluyla ve sonunda kendilerini giydirerek mükemmelleştireceklerdir.
Çocuklar motor becerilerini geliştirirken bunu öncelik sırasına göre yaparlar. Mesela makas kullanma ya da meyve suyu kutusuna pipet yerleştirmeyi ihtiyaç duydukça ve oyun oynadıkça öğrenecektir. Ayakkabılarını bağlamayı, düğmeleri düğmeyi, makas kullanmayı, isimlerini yazmayı, plastik poşetleri açıp kapatmayı, bir meyve suyu kutusuna bir pipet koymayı ve öğle yemeğini açmayı öğrenecekler.
İnce Motor Becerileri Geliştirme Faaliyetleri
Çocuğunuzun ince motor becerilerini geliştirmesine yardımcı olmak söz konusu olduğunda aslında ilave bir şey yapmak zorunda değilsiniz ve pahalı oyuncaklar satın almak zorunda da değilsiniz. Çoğu çocuk, oyun ve normal günlük eylemler yoluyla ince motor becerilerini kendiliğinden geliştirebilir.
Örneğin, çocuğunuzu kurabiye yaparak, masayı hazırlayarak veya kendi sütünü dökerek mutfakta yardım etmeye davet edebilirsiniz. Ayrıca, bir şeyleri almak için cımbız kullanarak ince motor becerileri uygulamalarına veya bir bardağın etrafına lastik bantlar takmalarına izin verebilirsiniz.
Evde İnce Motor Beceri Geliştirmenin Püf Noktaları
Oyuncaklar ve Oyunlar
Özellikle okul öncesi yaşlarda eğer çocuklar dikkat ve davranış problemleri yaşamıyorlarsa oyuncaklar ve kurduğu oyunlarla ince becerileri geliştirmeye başlarlar. Okul çağındaki çocuklar için, bulmacaların yanı sıra almak ve taşımak için parçalar içeren tahta oyunları bu becerileri geliştirmek için idealdir.
Örneğin, Jenga tarzında oyunlar, “yazı yazmak” için gerekli olan kavrama ve el göz koordinasyonuna odaklanan ince motor becerilerini geliştiren bir strateji oyunudur ve çocukların gelişimine katkı sağlayabilir.
Uzaktan kumandalı arabalar okul öncesi ve ilkokul çocukları için mükemmeldir.
Çizim ve Boyama
Çocuklar çeşitli boyama materyalleri aracılığıyla çizim yaparak ince motor becerilerini geliştirebilirler. onlarla çizim yaparak ince motor becerilerini geliştirmesine yardımcı olabilirsiniz. Yapılan boyama ve çizimler sayesinde beceriler gelişmektedir.
Sanatlar
Kağıt kesme aktiviteleri beceri ve kas kontrolü oluşturur ve olmasını istediğiniz kadar basit veya karmaşık olabilir. Yeni başlayanlar kağıt zincirlerini keserek başlayabilir ve daha karmaşık projelere ilerleyebilirsiniz.
Daha büyük çocuklar için eğlenceli bir kağıt katlama sanatı olan origami’yi deneyin. Origami şekilleri yapmak için kalın kağıt, ambalaj kağıdı veya diğer dekoratif kağıtları kullanabilirsiniz.
Kil üzerinde çalışarak yapılan şekiller faydalı olur.
Çocuklar için evde el sanat kitleri vs.
İnce Motor Becerileri Uzman Desteği
Çocuğunuzun sık sık bir şeyler düşürme, kaşık tutmakta zorluk çekme, yazma veya makas kullanma gibi ince motor becerileri ile ilgili sorunları olabileceğine dair bazı uyarı işaretler fark edebilirsiniz. Çocuğunuz büyüdükçe, ayakkabılarını bağlayamamak bile bir soruna işaret edebilir. Çocuğunuzun ince motor beceri gelişimi ile ilgili sorunları olup olmadığını belirlemek için, bir sorundan şüpheleniyorsanız doktorunuzdan bir değerlendirme istemeniz önemlidir.
Eğer çocuğunuzun bu yönde bir eksikliği varsa motor becerilerin geliştirilebileceği bizim gibi merkezlerle görüşmek çocuğun kendi öz güveni için faydalı olmasının yanı sıra çocuğun sonraki akademik yaşantısında hayati önemde olmaktadır.
Özellikle Okul öncesi yaşlarda otizm spektrum bozukluğu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite, disleksi gibi çeşitli nörogelişimsel bozukluklarda öncelikli olarak dikkat ve davranış üzerine yapılan çalışmalar bilinmektedir. ABA Terapi gibi çocuğun dikkatini arttıran ve bekleme süresini arttıran davranışçı terapilere ilaveten ince motor ve kaba motor becerilerin(Yüzme, tırmanma, koşma vs) becerilerin gelişiminin bu şekilde desteklenmesi çocuğun gelişimi için destekleyicidir.
Destek için iletişime geçebilirsiniz Derin Çocuk’tan sevgilerle…
Otizm nedir? Otizmin Nedenleri, Çeşitleri, Otizmli çocuklarda Eğitim tedavisi ve konuşma
Dehb Nedir? Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
Kaynak: werywell
